Osnovne informacije
Istorija
Stari grad Onogošt, nastao u IV vijeku kao rimsko vojno utvrđenje na raskrsnici važnih putnih pravaca koji su povezivali uže teritorije i susjedne oblasti, dobro situiran na prirodnom stjenovitom humku u polju između Studenačkih glavica i Trebjese, živio je kroz tri velika perioda ljudske civilizacije. Kroz vjekove biva rušen, obnavljan i dograđivan, mijenjajući izgled i gospodare, svjedočeći o krupnim društvenim i istorijskim kretanjima i promjenama vremena u kojima je opstajao i kao rimski kastrum, i kao objekat u sistemu odbrane čitave oblasti u srednjem vijeku, kao centar Župe u vrijeme procvata srpskih država i, napakon, kao utvrđeni turski grad. Od svog nastanka gotski Anagastum i srednjovjekovni Onogošt bio je aktivna tvrđava sve do odlaska posljednjh osvajača.
Zidovi grada vremenom postaju tijesni za sve one koji su u njemu tražili utočište, pa se počinje sa gradnjom ispod gradskih zidina i spontano nastaju prva naselja u polju – začeci današnjeg grada. Zato se postanak i razvoj grada moraju vezati za staru gradsku tvrđavu i pored činjenice da je, još mnogo prije njenog nastanka, neđe u nikšićkom polju postojala rimska naseobina Anderba, koja je netragom nestala i o čijoj lokaciji nema neposrednih izvora.
Oslobođenje od Turaka 1877.godine dovodi nove naseljenike, daje nove impulse, osjeća se novi duh, pokazuje se volja i riješenost za „novo dobro Crne Gore, koja ce se, pored starodrevnog junaštva, ovjenčati još i zracima kulture i civilizacije“. Ovakva orjentacija značila je želju za novim gradom pored „stare i trule“ turske kasabe. Ta želja je ostvarena izradom prvog regulacionog plana 1883.godine koji predstavlja osmišljen koncept formiranja grada čvrste urbane strukture primjenom modela na renesansno – baroknoj šemi idealnih gradova. Svojom dispozicijom plan sugeriše pravce i vizure na prepoznatljive unutrašnje i spoljnje orjentire i dominante na koje će se vezati proces urbanizacije.
Prve tri decenije nakon donošenja plana karakteriše izraziti privredni i društveni uspon, razvoj zanatstva i trgovine, nastajanja niza kulturnih i prosvjetnih ustanova i društava i intenzivna urbanizacija. Grad je formirao svoju okosnicu, a izgradnjom niza reprezentativnih objekata (Saborna crkva, Dvorac, kompleks parkova, Carev most) uspostavljeni su važni gradski reperi. Izgrađen je Gradski trg sa šest ulica koje se u njega ulijevaju i formirano nekoliko stambenih blokova duž uličnih poteza. Kuće su prizemne ili jednospratne, jednostavne, mirne i skladne arhitekture, bez posebnih arhitektonskih vrijednosti, ali sa odlikama vrijedne urbane i ambijentalne cjeline.
Grade se putevi i mostovi, ostvaruju se veze sa svijetom.
Kultura
Nikšić je grad bogate kulturno-istorijske baštine na čijoj teritoriji se nalaze brojni kulturno-istorijski spomenici iz Ilirskog i Rimskog perioda. Mnogi eksponati vezani za istorijski razvoj grada smješteni su u okviru Zavičajnog muzeja, u sklopu Centra za kulturu, u okviru koga su i arhiv i biblioteka. Na kulturnom planu osim Centra za kulturu djeluje Gradsko pozorište, Javna ustanova Zahumlje, zatim Centar za informativnu djelatnost – (TV Nikšić, Radio Nikšić, Nikšićke novine), potom Radio Montena, Radio 083, crnogorski nezavisni nedeljnik „Onogošt“ kao i druge izdavačke kuće.
Organizovanje brojnih književnih i pjesničkih večeri u okviru kojih su posebno značajni „Septembarski dani kulture“ i “ Pjesnik na korzu“, promocija knjiga, organizovanje manifestacije „Međunarodni festival glumca“, organizovanje koncerata pjevača, muzičara i muzičkih grupa, a u posljednje vrijeme sve više, zahvaljujući prije svega novoformiranom udruženju ljubitelja umjetnosti ARS i koncerata ozbiljne muzike, organizovanje pozorišnih predstava, posebno za djecu, izlaženje lista za učenike osnovnih škola „Poznanstva“, spona i luče pri Filozofskom fakultetu je samo dio kulturmog miljea koji se svakodnevno odvija i živi u gradu Nikšiću.
Obrazovanje
U Nikšiću djeluje 40 obrazovnih ustanova, 11 vrtica, 25 osnovnih škola, 1 osnovna muzička škola, 4 srednje škole i jedna visoko-školska ustanova Filozofski fakultet. Učenicima i studentima Filozofskog fakulteta na raspolaganju je studentski dom „“Braća Vučinić“ „.
Grad ima zaokruženu zdravstvenu zaštitu kroz ustanove: Opšta bolnica, Bolnica za plućne bolesti i Dom zdravlja, koje su ujedno i regionalne za opštine Nikšić, Šavnik i Plužine.
NAJZNAČAJNIJI SPOMENIK U OPŠTINI NIKŠIĆ
Manastir Ostrog najznačajniji je centar vjerskog hodočašća na ovim prostorima – svetilište sv. Vasilija Ostroškog Čudotvorca. Manastir je saborno mjesto pripadnika pravoslavne, islamske i katoličke vjeroispovijesti. Podigao ga je sveti Vasilije Ostroški 1666. godine ispod Ostroških greda.
Prema narodnom predanju, sedam godina posle smrti, njegovo tijelo nađeno je cjelovito. Sarkofag sa svečevim moštima od tada se nalazi u crkvi Vavedenja Bogorodice u Gornjem manastiru, koji je uvučen u prirodno pećinsko udubljenje. Smješten na samim liticima stjenovitog planinskog masiva, manastir predstavlja pravo čudo prirodne ljepote. Sveti Vasilije smatra se čudotvorcem i iscjeliteljem i najveći je crnogorski svetac. Ostrog je najveće hodočasničko mjesto u Crnoj Gori gdje dolaze vjernici iz svih krajeva svijeta, naročito ljeti u vrijeme održavanja tradicionalnih sabora.
Manastir se nalazi između Danilovgrada i Nikšića. Prema običajima, do Gornjeg manastira u kome se nalaze mošti Svetog Vasilija, ne valja ići kolima, već bos i pješke, kroz malu šumu, poput hodočasnika. Ovdje dolaze siromašni i bogati iz svih krajeva da nađu životu i duši lijeka. Ostrog je mjesto gdje se još jedino na svijetu čuda zaista i dešavaju. Impresivna slika manastira u strmoglednim liticama ostaje nezaboravna vizura. Donji manastir sa crkvom Svete Trojice iz 1824, konakom i bogoslovijom iz 1742. godine, posebno je svetilište hodočasničkog mjesta.
Turizam
Kulturno-istorijski spomenici, prirodne ljepote, geografski i klimatski uslovi svrstavaju područje Nikšića u privlačno turističko područje. Nikšić je veoma značajan i u razvoju tranzitnog turizma, jer se preko njega na najposredniji način povezuje crnogorsko primorje sa živopisnim i nadaleko poznatim ljepotama Durmitora i njegove okoline.
